MInh Mạng Hoàng đế -明命皇帝

Minh Mệnh hoàng đế 明命皇帝 

Vua Minh Mệnh 明命 (1791-1840) tức Nguyễn Thánh Tổ 阮聖祖, là vị hoàng đế thứ 2 của triều Nguyễn, trị vì từ năm 1820 đến năm 1840 khi ông qua đời. Ông được xem là một ông vua năng động và quyết đoán, đã đề xuất hàng loạt cải cách từ nội trị đến ngoại giao. Ông cho lập thêm Nội các và Cơ mật viện ở kinh đô Huế, bãi bỏ chức tổng trấn Bắc thành và Gia Định thành, đổi trấn thành tỉnh, củng cố chế độ lưu quan ở miền núi. Dưới thời ông, quân đội nhà Nguyễn được tổ chức lại, chia thành bộ binh, thuỷ binh, tượng binh, kị binh và pháo thủ binh. Minh Mệnh còn cử quan ra chỉ đạo khai hoang ở ven biển Bắc Kỳ và Nam Kỳ.

Là người tinh thông Nho học và sùng đạo Khổng Mạnh, Minh Mệnh rất quan tâm đến việc học tập và củng cố thi cử, năm 1822 ông mở lại các kỳ thi hội, thi đình ở kinh đô để tuyển chọn nhân tài.… Ông là người ưa thích thơ ca ; 

Vị nông ngâm 為農吟 •

為農吟  

前宵咸喜濟時霖

繼此連連細細斟。
凜冽冬中之順厚，
畯巡田上恐寒侵。
衣溫念織存餘意，
食飽思農動我心。
稼穡艱難從古重，
無時不以舉為吟。

 Vị nông ngâm

Tiền tiêu hàm hỷ tế thời lâm,
Kế thử liên liên tế tế châm.
Lẫm liệt đông trung chi thuận hậu,
Tuấn tuần điền thượng khủng hàn xâm.
Y ôn niệm chức tồn dư ý,
Thực bão tư nông động ngã tâm.
Giá sắc gian nan tòng cổ trọng,
Vô thời bất dĩ cử vi ngâm.

Dịch thơ : 

Ngẫm ngợi nhà nông  

Đêm qua hớn hở bởi mưa dầm
Tí tách rơi thêm, ruộng nước trầm
Giữa rét lâm râm hầm lúa khoẻ
Trên đồng bì bõm lạnh da thâm
Áo hoa – thợ dệt, ơn ghi dạ
Cơm ngọt – nhà nông, nghĩa tạc tâm
Cày cấy gian nan mình phải trọng
Xin cùng trải dạ một bài ngâm.

                              Đất Văn Lang

Đăng Điều Ngự tháp

Nguy nga bảo tháp cứ sơn điên,
Thập cấp nhi đăng khởi quyện yên.
Tứ diện hà quan lâm đại địa,
Tam tằng xao súc lập trung thiên.
Vĩnh lưu Điều Ngự thiên thu tại,
Thường chuyển pháp luân vạn cổ truyền.
Nội điển vị am thông diệu đế,
Thiện tâm sung khoách ngộ chân thuyên.

Dịch thơ

Lên núi Ngự tháp

Đỉnh núi nguy nga bảo tháp đầu,
Trèo lên mười bậc mỏi không đâu?
Bốn bề trông xuống rộng xa đất,
Ba bậc vươn cao vút tận trời.
Điều Ngự nghìn năm tồn tại mãi,
Pháp luân muôn thủa vẫn quay hoài.
Xem kinh diệu đế dù chưa hiểu,
Rộng mở thiện tâm thật rõ mười.

                                           Lương Trọng Nhàn

Vịnh hoàng mai hoa

Xán lạn kim ba xuyết mãn chi,
Đàn tâm tiên hỉ báo xuân hi.
Thanh hương ký thắng ngọc anh diễm,
Hồng đế hoàn trình xước ước ti (tư).

Dịch thơ  

Vịnh hoa hoàng mai

Xán lán hoa vàng khắp nhánh cành,
Nhị hoa cười báo trước xuân lành.
Toả hương thanh khiết, ngời như ngọc,
Núm hồng duyên dáng rất đan thanh.

                                                    Phanxipăng

                          Theo Người kể sử